TS EN 12845’e Göre Yangın Söndürme Sistemlerinden Teknik Notlar

"Bu çalışma, yangın güvenlik sistemleri projelerinde görev alan meslektaşlarımıza katkı sağlamak amacıyla hazırlanmıştır."

Sprinkler Koruma Kapsamı – Kısa Özet

• Sprinkler sistemi kurulan binalarda genellikle tüm alanlar korunmalıdır.

• Tuvalet, soyunma odası ve yangına dayanıklı merdiven boşlukları gibi düşük riskli alanlarda sprinkler uygulanmayabilir.

• Gazlı, tozlu veya su püskürtmeli otomatik söndürme sistemi bulunan odalarda ayrıca sprinkler gerekmez.

• Su ile reaksiyona giren maddelerin depolandığı alanlar, endüstriyel fırın çevreleri gibi riskli yerlerde sprinkler kullanımı zorunludur.

• Açık alandaki yanıcı maddelerle sprinklerli bina arasında yeterli mesafe bırakılmalıdır.

• Sprinklerli ve sprinklersiz alanlar yangına en az 60 dakika dayanıklı bölmelerle ayrılmalıdır.

• Tavan veya döşeme altındaki boşluklar 0,8 metreyi geçiyorsa veya yanıcı malzeme içeriyorsa korunmalıdır.

• Sprinkler sisteminde en üst ve en alt gruplar arasında 45 metreden fazla yükseklik farkı olmamalıdır.

Maksimum Su Basıncı – Özet

• Deney (test) süresi dışında, sprinkler sistemine ait ekipman bağlantılarında su basıncı 12 bar’ı geçmemelidir.

• Pompalı sistemlerde, kapalı vana durumunda oluşabilecek basınç artışları dikkate alınmalıdır.

• Bu sınırlama, sistemdeki tüm temel ekipmanlar için geçerlidir:

• Sprinkler grupları

• Çoklu püskürtme kontrol ekipmanları

• Su akış dedektörleri

• Bölge kontrol vanaları

• Kuru boru ve ön etkili alarm vanaları

• Hızlandırıcılar ve boşaltıcılar

• Su motorlu alarmlar

Sistemin Su Besleme Tipleri – Özet

• Su beslemesi aşağıdaki kaynaklardan biri veya birkaçı ile sağlanabilir:

• Şehir şebekesi

• Depolama tankı

• Tükenmeyen doğal kaynak (örneğin nehir)

• Basınç tankı

• Şehir Şebekesi Kullanılıyorsa:

• Basınç düştüğünde alarm veren basınç anahtarı kullanılmalı.

• Girişe tek yönlü vana ve deney vanası takılmalı.

• Su kalitesi yetersizse filtre gerekebilir.

• Yeterli su debisi ve itfaiyeye ayrılan su da hesaba katılmalı.

• Yardımcı pompalar gerekiyorsa Madde 10’a göre yerleştirilmeli.

• Tesis sahibinin, su idaresiyle protokol yapması gerekir.

• Depolama Tankı Kullanılıyorsa:

• Tank tipi: Pompayla boşaltılan, cazibeli (yer çekimiyle çalışan) veya rezervuar olabilir.

• Tank hacmi, sistemin minimum ihtiyacını karşılayacak etkin kapasitede olmalı.

• Otomatik dolum sistemli yarı kapasiteli tanklar da kullanılabilir.

• Don tehlikesi olan yerlerde, su seviyesi yükseltilmeli ve tahliye vanası takılmalı.

• Tanklarda, dışarıdan okunabilir bir su seviye göstergesi olmalıdır (rezervuarlar hariç).

• Kapalı tanklara bakım erişimi kolay olmalıdır.

Tam Kapasiteli Tanklar – Dolum Süresi ve Borulama Kuralları (Özet)

• Su kaynağı, tankı en fazla 36 saat içinde tamamen doldurabilecek kapasitede olmalıdır.

• Dolum borusu çıkışı ile su alma (pompa emiş) borusu girişi, aynı yatay eksende çok yakın olmamalıdır.

• Bu iki boru arasında yatayda en az 2 metre mesafe bırakılarak, taze dolan suyun doğrudan tekrar çekilmesi önlenmelidir.

• Amaç, tank içindeki suyun dolaşımına izin vererek durgunluk ve tortu birikimini azaltmaktır.

Depo Su Alma Borusu Giriş Mesafeleri – Özet

Pompa emiş borusunun ucunun, tank içinde belirli boşluklara sahip olacak şekilde yerleştirilmesi gerekir. Bu boşluklar:

• A (Dikey Boşluk): Emiş borusunun alt ucunun tank tabanına olan minimum mesafesi

• B (Yatay Boşluk): Emiş borusunun, tank duvarı gibi yan yüzeylere olan minimum mesafesi

• Girdap Önleyici Cihaz Boyutu: Boru ucuna takılan cihazın minimum çapı (girdap oluşumunu engeller)

---

Örnek Değerler:

Boru Çapı (mm)	Taban Boşluğu A (m)	Yan Boşluk B (m)	Girdap Önleyici Cihaz (m)
65 mm	0,25 m	0,08 m	0,20 m
100 mm	0,37 m	0,10 m	0,40 m
150 mm	0,50 m	0,10 m	0,60 m
250 mm	0,75 m	0,20 m	1,00 m
400 mm	1,05 m	0,30 m	1,20 m
500 mm	1,20 m	0,35 m	1,20 m

---

Notlar:

• Bu boşluklar, pompa emişinde hava alma riski ve girdap oluşumu gibi sorunları önlemek için gereklidir.

• Girdap önleyici cihaz, suyun düzgün ve hava karışmadan çekilmesini sağlar.

• Bu ölçüler, pompanın verimli ve güvenli çalışmasını garanti eder.

Çoklu Yangın Pompası Sistemleri – Örnekli Açıklamalı Özet

(TS EN 12845 Madde 10.2’ye göre)

🧯 Genel Kural:

Yangın pompaları, gereken su debisini ve basıncını sağlayacak kapasitede olmalı ve sistemdeki tüm debi aralıklarında çalışabilmelidir.

---

✅ İki Pompalı Sistemlerde:

Kural:

Her bir pompa tek başına, sistemin ihtiyacı olan maksimum debi ve basıncı karşılayabilmelidir.

Örnek:

• Sistem ihtiyacı: 3000 lt/dk debi – 8 bar basınç

• Pompa A kapasitesi: 3000 lt/dk @ 8 bar

• Pompa B kapasitesi: 3000 lt/dk @ 8 bar
  🔁 Her iki pompa da birbirinin yedeği gibi çalışır. Biri arızalanırsa diğeri hiçbir kayıp olmadan sistemi beslemeye devam eder.

---

✅ Üç Pompalı Sistemlerde:

Kural:

Her bir pompa, sistemin ihtiyacı olan maksimum debinin en az %50’sini, istenen basınçta sağlayabilmelidir.

Örnek:

• Sistem ihtiyacı: 3000 lt/dk debi – 8 bar basınç

• Pompa A: 1500 lt/dk @ 8 bar

• Pompa B: 1500 lt/dk @ 8 bar

• Pompa C: 1500 lt/dk @ 8 bar
  🔁 2 pompa aynı anda çalışarak toplam ihtiyacı karşılar. Üçüncü pompa ise yedek pompa olarak beklemededir.
  🔁 Bu sistemde aynı anda iki pompa devreye girer, biri arızalanırsa diğeri ve yedek devreye girer.

---

⚡ Yüksek Performanslı Sistemlerde (Çift Kaynaklı vb.):

Kural:

Bu tür sistemlerde birden fazla pompa varsa, birden fazlası elektrik motorlu olmalıdır.

Amaç:

• Yangın anında enerji kesintisi ihtimali göz önünde bulundurularak, sistemin farklı kaynaklardan (jeneratör, şehir şebekesi) çalışabilecek şekilde güvenliği artırılır.

---

🔧 Sonuç:

• 2 pompalı sistem → İkisi de tam kapasite

• 3 pompalı sistem → Her biri minimum %50 kapasitede

• Çift kaynaklı sistem → En az 2 elektrik motorlu pompa

Pompa Dairesi ve Su Beslemesi Şartları – Açıklamalı Özet

---

🔧 Pompa Dairesi Sprinkler Koruması (10.3.2)

• Pompa dairesi sprinkler sistemi ile korunmalıdır.

• Ancak pompa dairesi binadan bağımsızsa, kontrol vanalarından sprinkler koruması sağlamak zor ve pratik olmayabilir.

• Bu durumda, pompa çıkışına yakın bir noktadan (tek yönlü vanadan sonra) akış ölçer + açık konumda bir vana ile görsel/işitsel alarm bağlantılı bir hat yapılabilir.

Örnek:

Pompa binası dışarda ise → çıkış hattına ilave hat açılır → akış ölçer ve alarm sistemiyle deneme yapılabilir.

• Alarm ekipmanı, kontrol vanasına ya da kapıcı odası gibi izlenebilir bir yere yerleştirilmelidir.

• Alarm hattında mutlaka:

• 15 mm çapında boşaltma vanası

• Deney vanası bulunmalıdır.

---

🌡️ Pompa Dairesi Sıcaklıkları (10.3.3)

• Elektrik motorlu pompa odası: min. 4 °C

• Dizel motorlu pompa odası: min. 10 °C

(Donma riski varsa ek ısıtma veya izolasyon şarttır.)

---

🌬️ Havalandırma (10.3.4)

• Dizel motorla çalışan pompalar için, motor üreticisinin tavsiyesine uygun havalandırma sağlanmalıdır.

(Egzoz gazı ve motor ısısı dikkate alınmalıdır.)

---

💧 Su Sıcaklığı Sınırı (10.4)

• Su besleme sıcaklığı: maksimum 40 °C

• Eğer dalgıç pompa kullanılıyorsa ve motoru bu sıcaklığa dayanıklı değilse:

• Su sıcaklığı 25 °C’yi geçmemelidir.

• Motorun 40 °C'ye kadar çalışabildiği belgelenmelidir.

Pozitif Basınçlı Su Girişi – Teknik Özet (Madde 10.6.2.2)

• Pozitif basınç altında çalışan sistemlerde, pompa emiş borusu çapı en az 65 mm olmalıdır.

• Pompa, maksimum debide çalışırken, suyun emme borusundaki hızı 1,8 m/s’yi geçmemelidir.

Örnek:

• Pompa debisi: 1500 lt/dk = 0,025 m³/s

• Akış hızı sınırı: 1,8 m/s

• Gerekli boru kesiti = 0,025 / 1,8 ≈ 0,014 m² → Bu da yaklaşık 140 mm boru çapına denk gelir.

Yani boru çapı seçimi sadece 65 mm sınırıyla değil, debiyi karşılayacak akış hızına göre de yapılmalıdır.

---

Çoklu Pompa Durumlarında

• Birden fazla pompa varsa ve bir pompa bakım için devre dışı bırakılacaksa,

• Pompa emiş hatları birbirine bağlanabilir.

• Ancak her emiş hattında durdurma vanası olmalıdır.

Amaç:

• Pompalardan biri çıkarıldığında, diğerleri su beslemesini kesintisiz şekilde sürdürebilsin.

• Sistemin sürekli çalışabilirliği sağlanır.

Ön Hesaplamalı Sistemler (YT ve YTD) – Pompa Performans Kriterleri

(Raf sprinkler grubu olmayan sistemler için geçerlidir)

• Ön hesaplamalı sistemlerde (YT – Yüksek Tehlike, YTD – Yüksek Tehlike Depolama), pompa seçimi Madde 7.3.2’ye uygun olmalıdır.

• Pompa, aşağıdaki iki koşulu sağlayacak şekilde seçilmelidir:

---

🧮 Pompa Performans Gereksinimi – Açıklamalı

Performans Parametresi	Açıklama
Debi Artışı (%140)	Pompa, anma debisinin %140’ına kadar su verebilmelidir.
Basınç Sürdürme (%70)	Bu artırılmış debide, anma basıncının en az %70'ini koruyabilmelidir.

---

Örnek Hesaplama:

• Tasarım debisi: 2000 lt/dk

• Tasarım basıncı: 7 bar

Pompa, şu şartları sağlamalıdır:

• %140 debi: 2000 × 1,40 = 2800 lt/dk

• Bu debide vereceği minimum basınç: 7 × 0,70 = 4,9 bar

❗ Yani pompa 2800 lt/dk debide en az 4,9 bar basınç verebilmelidir.

---

Amaç:

• Yangın sırasında debi artışı gerekirse sistem çökmemeli.

• Pompa, tasarımdan daha fazla su talebinde bile yeterli basıncı koruyarak sistemi besleyebilmelidir.

Su Borusu Tesisatları – Teknik Özet (Madde 11.1)

---

💧 Genel Kurallar (11.1.1)

• Sistemdeki su boruları sürekli basınç altında suyla dolu olmalıdır.

• Borular yalnızca:

  • Don riski olmayan,

  • Ortam sıcaklığı 95 °C’yi geçmeyen yerlerde döşenmelidir.

• Izgaralı (grid) veya çevrimli sistemlerde yalnızca su borulu tesisat kullanılabilir.

---

❄️ Donmaya Karşı Koruma (11.1.2)

• Boruların donma riski varsa aşağıdaki yöntemlerle korunabilir:

🧪 Antifriz ile Koruma (11.1.2.1)

• Bir antifriz bölümünde en fazla 20 sprinkler grubu olabilir.

• Aynı kontrol vanasıyla yönetilen birden fazla antifriz bölümünde toplam grup sayısı 100’ü geçmemelidir.

• Antifriz sıvısı, bulunduğu yerin asgari sıcaklığının altındaki bir sıcaklıkta donmayacak şekilde seçilmelidir.

• Hidrometre ile ölçüm yapılmalı, geri akış önleyici cihaz kullanılmalıdır.

🔌 Elektrikli Şerit Isıtma ile Koruma (11.1.2.2)

• Isıtıcılar ve sensörler arıza ihtimaline karşı izlenmelidir.

• Şerit ısıtma sistemi:

  • A1 veya A2 yangın sınıfında yalıtım malzemesiyle kaplanmalı

  • 25 mm kalınlıkta su geçirmez izolasyon olmalı

  • Her şerit ısıtma devresi ayrı kontrol edilmeli

  • 10 W/m maksimum güçte olmalı

  • Borunun diğer yüzüne monte edilmeli

  • Sprinkler borusunun uç kısmından 25 mm önce bitirilmelidir.

• Şerit ısıtma bandı, başka bir bandın üstünden geçmemelidir.

---

📏 Tesisatın Ebadı (11.1.3) – Korunabilecek Maksimum Alanlar

Her bir alarm vanası grubu için, koruma yapılabilecek maksimum alan:

Tehlike Sınıfı	Azami Alan (m²)
Düşük Tehlike (DT)	10.000 m²
Standart Tehlike (ST)	12.000 m² (Ek D/F dışında)
Yüksek Tehlike (YT)	9.000 m²

Bu alanlar, tek bir ıslak alarm vanası ile kontrol edilen en geniş sprinkler alanlarını ifade eder.

---

🛠️ Ek Bilgi:

• Yardımcı uzatmalar (çıkıntılar, ek kollar) bu sınırları geçemez.

• Tasarıma uygun boru çapı ve vana seçimi yapılmalı, donma riski varsa kesinlikle önlem alınmalıdır.

Kuru Boru Tesisatları – Açıklamalı Teknik Özet (Madde 11.2)

---

🔧 Genel Bilgi (11.2.1)

• Kuru boru sistemleri;

• Vanaya kadar basınçlı su,

• Vanadan sonra ise basınçlı hava veya inert gaz ile doludur.

• Boru içindeki hava basıncı, alarm vana üreticisinin belirttiği sınırlar içinde sabit tutulmalıdır.

• Uygulama Alanları:

• Donma riski olan alanlar

• 70 °C’nin üzerindeki sıcak ortamlarda (örneğin kurutma fırınları)

🛑 Not: Yüksek tehlikeli depolama (YTİ) alanlarında su geç ulaşacağından dolayı kuru sistemler önerilmez.

---

⏱️ Su Gecikme Süresi ve Hacim Sınırı (11.2.2)

• Sprinklerin açılması ile suyun boşalması arasında geçen süre 60 saniyeyi aşmamalıdır.

• Eğer bu süre sağlanamıyorsa, boru sisteminin hacmi aşağıdaki değerlere uygun olmalıdır:

---

Çizelge – Kuru Boru Sistemleri Azami Hacim Sınırları

Montaj Tipi	Azami Hacim (m³)
Hızlandırıcısız veya aspiratörsüz sistemler	DT, ST, YT → 1,5 m³
Hızlandırıcılı veya aspiratörlü sistemler	Tüm tipler → 4,0 m³

Sprinkler Sistemlerinde Su Hızı Sınırı – Özet (Madde 13.2.3)

🚿 Kararlı Durumdaki Maksimum Su Hızları:

• Vana veya debi ölçer cihazları üzerinden geçen su: En fazla 6 m/s

• Sistemin herhangi bir noktasındaki su hızı: En fazla 10 m/s

---

💡 Açıklama:

• Bu hızlar, sistemin kararlı akış halinde (yani tüm sprinklerlar aynı anda çalışıyor gibi düşünülerek) tasarlanmalıdır.

• Amaç:

  • Aşırı sürtünme ve basınç kayıplarını önlemek

  • Titreşim, gürültü ve boru ömrü problemlerini azaltmak

  • Debi ölçer cihazların sağlıklı çalışmasını sağlamak

---

🧮 Örnek:

• Bir hatta 10 m/s’den fazla su hızı varsa → boru çapı yetersiz olabilir

• Vana hattında 6 m/s’den fazla hız varsa → ölçüm hataları, türbülans olabilir

• Çözüm: Boru çapı büyütülerek hız düşürülmeli

🔥 14.4 Sprinkler Sıcaklık Derecelendirmesi – Özet

📌 Temel Kural:

Sprinkler grupları, bulundukları yerin en yüksek ortam sıcaklığının en az 30 °C üzerine dayanacak şekilde seçilmelidir.

🏠 Uygulama Notu:

• Normal iklimli binalarda: 68 °C veya 74 °C derecelendirmeli sprinkler uygundur.

• Yüksek sıcaklıklı yerlerde (örneğin çatı altı, kurutma fırını): 93 °C – 100 °C veya daha yüksek dereceler gerekebilir.

---

🌈 Renk Kodları (EN 12259-1’e göre):

Renk (Sprinkler Haznesi)	Sıcaklık (°C)	Eriyebilir Bağlantı Renkleri
Turuncu	57	-
Kırmızı	68	Renksiz
Sarı	79	-
Yeşil	93	Beyaz
Mavi	141	Mavi
Lila	182	Sarı
Siyah	204 / 260	Kırmızı

---

🌡️ 14.5 Sprinklerin Isıl Hassasiyeti – Özet

🔎 Tanım:

Sprinklerler tepki süresine göre hassasiyet sınıfına ayrılır. Bu, yangına ne kadar hızlı tepki verdikleriyle ilgilidir.

---

📊 Çizelge 38 – Hassasiyet Sınıfları:

Hassasiyet	Raf	Raf Üstü Sprinkler	A Tipi Kuru Sistem	Diğer Uygulamalar
A Standard	❌	✅	✅	✅
Özel	❌	✅	❌	✅
Hızlı Tepki	✅	✅	❌	✅

---

📌 Önemli Notlar:

• Raf içine veya altına konan sprinklerler, raf üstüne konanlarla aynı hassasiyet sınıfında olmalıdır.

• Yeni sprinkler eklendiğinde sistemin gereksiz alarm vermemesi için, tepki süreleri dengelenmelidir.

---

✅ Sprinkler Tepki Türleri (EN 12259-1):

1. Hızlı Tepki

2. Özel Tepki

3. ‘A’ Standardı Tepki

🔧 Boşaltma Vanalarının Asgari Çapları – Teknik Özet (Çizelge 39)

Yangın sistemlerinde suyun güvenli ve hızlı tahliyesi için, borulara ve sistem elemanlarına göre boşaltma vanalarının çapı minimum aşağıdaki gibi olmalıdır:

---

✅ Tesisat Tipine Göre Minimum Boşaltma Vanası Çapı:

Tesisat Tipi	Min. Çap (mm)
Düşük Tehlike (DT) Sistemi	40 mm
Standart Tehlike (ST), Yüksek Tehlike (YTİ/YTD)	50 mm
Yardımcı Tesisatlar (örn. uzatmalar, branşmanlar)	50 mm
A Bölgesi	50 mm

---

🛠️ Dağıtma ve Deney Hatlarına Göre Minimum Çap:

Hat Türü	Min. Çap (mm)
Sürgülü dağıtma boruları, çapı ≤ 80 mm	25 mm
Sürgülü dağıtma boruları, çapı > 80 mm	40 mm
Sürgülü erişim kolu boruları	25 mm
Kuru/alarm vanası ile deney vanası arasındaki yardımcı sürgülü hat	15 mm

---

🎯 Kullanım Amacı:

• Sistemdeki suyu bakım, test veya boşaltma sırasında tahliye etmek.

• Yeterli çap, hızlı boşalma, don riskinin azaltılması ve kolay bakım için önemlidir.

🔔 16. Alarmlar ve Alarm Cihazları – Teknik Özet

---

16.1 Su Akış Alarmları

📌 16.1.1 Genel Kurallar:

• Her kontrol vana seti için:

  • Elektrikli alarm göstergesi

  • EN 12259-4’e uygun su motorlu alarm çanı bulunmalıdır.

• Su motorlu çanlar:

  • Aynı alarm odasına yerleştirilebilir.

  • Alarm vanası çalıştığında sesli uyarı vermelidir.

• Her su motoru çanı, tesisat numarasıyla etiketlenmelidir.

---

🔔 16.1.2 Su Motoru ve Alarm Çanı Yerleşimi:

• Çanın yüksekliği: Yerleştirme merkezi, zeminden 6 m’yi geçmemelidir.

• Çan konumu: Dış duvara monte edilmeli, kolay erişilebilir olmalı.

• Süzgeç, lüle ve vana arasında yer almalı, bakım kolaylığı sağlanmalıdır.

---

🧵 16.1.3 Boru Bağlantı Kuralları:

• Malzeme: 20 mm galvanizli çelik veya demir dışı metal olmalı.

• Uzunluk: Alarm vanası ile motor arasındaki boru 25 m'yi geçmemelidir.

  • Her 90° dirsek = 2 m eşdeğer uzunluk sayılır.

• Sisteme durdurma vanası eklenmeli ve 3 mm çapında sabit tahliye deliği sağlanmalıdır.

---

16.2 Elektrikli Akış ve Basınç Anahtarları

📌 16.2.1 Genel:

• Sistem aktivasyonunu algılayan:

  • Basınç anahtarları

  • EN 12259-5’e uygun su akış anahtarları kullanılmalıdır.

---

💧 16.2.2 Su Akış Alarm Anahtarları:

• Sadece sulu sistemlerde kullanılabilir.

• Deney bağlantısı, her anahtarın girişine monte edilmelidir.

• Deney bağlantısı:

  • Geri boşaltma borusu: galvanizli çelik veya bakır

  • Delikli levha: paslanmaz çelik veya demir dışı metal

  • Debi karakteristiği, en küçük sprinkler açıklığına eşit olmalıdır.

  • Su akışı, gözle görülebilecek şekilde yönlendirilmelidir.

---

🧯 16.2.3 Kuru ve Ön Etkili Sistemlerde:

• Her tesisat, görsel ve sesli düşük basınç alarmı ile donatılmalıdır.

---

📡 16.3 Yangın Ekibine ve Uzaktan Alarm Merkezine Bağlantı

• Alarm sinyali otomatik olarak yangın ekibine veya uzaktan kumandalı merkeze aktarılmalıdır.

• Bağlantı şu şartları sağlamalıdır:

  • Alarm hattı sürekliliği

  • Alarm anahtarı ve kontrol paneli arasındaki bağlantının sürekliliği

📌 Not: Eğer doğrudan yangın ekibi bağlantısı varsa, deney yapılmadan önce ilgili kurumlarla koordinasyon kurulmalıdır (yanlış alarmlar önlenir).

🧱 17. Boru Sistemi – Teknik Özet

---

🔹 17.1.1 Yer Altı Boruları

• Yer altı borular korozyona dayanıklı olmalı ve üretici tavsiyesine göre döşenmelidir.

• Tavsiye edilen borular:

  • Dökme demir

  • Yumuşak demir

  • Çimento kaplı borular

  • Cam elyaf takviyeli borular

  • Yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE)

• Üzerinden araç geçiyorsa mekanik koruma alınmalıdır.

---

🔹 17.1.2 Zemin Üstü Borular

• Malzeme: Çelik veya EN 1057’ye uygun bakır borular

• 150 mm’ye kadar çelik borular: ISO 65 M et kalınlığı

• 150 mm üzeri çelik borular: ISO 65 L2 et kalınlığı

• Kuru/ön etkili sistemlerde galvanizli çelik tercih edilir.

---

🔹 17.1.3 Kaynak Kuralları

• 50 mm’den küçük çelik borular, otomatik kaynak yapılmıyorsa şantiyede kaynak yapılamaz.

• Şantiyede alevli işlemler, kaynak, lehim yapılmamalıdır.

• Tüm kaynaklar:

  • Tam yapılmalı

  • İç çapta çapak bırakmamalı

  • EN 287-1 belgeli kaynakçılar tarafından yapılmalıdır.

---

🔹 17.1.4 Esnek Bağlantılar

• Genleşme, sızdırma veya hareket olabilecek yerlerde esnek bağlantı kullanılmalıdır.

• Esnek parçalar:

  • 40 bar veya max. çalışma basıncının 4 katı dayanıklı olmalı

  • Malzeme: Paslanmaz çelik ya da demir dışı metal

• Tam uzatılmış halde döşenmemeli, sadece yer değiştirme için kullanılmalı.

---

🔹 17.1.5 Gömülü Borular

• Borular beton zemin/tavana gömülmemeli

• Onarım ve denetim için erişilebilir olmalı

• Mümkünse örtülü alanlardan uzak yerleştirilmeli

---

🔹 17.1.6 Yangın ve Mekanik Hasar Koruması

• Borular:

  • Düşük tavanlı, koridorlu veya ulaşılması zor yerlerde korunmalı

  • Geçiş yaparken yangına dayanıklı kaplama ile kapatılmalı

  • Özellikle sprinklersiz binalardan geçiyorsa, zemine yakın döşenmeli

---

🔹 17.1.7 Boyama

• Galvanizli olmayan borular, ortam şartlarına göre boyanmalı

• Diş açılan bölgeler, galvanizli olsa bile ekstra boyanmalıdır

---

🔹 17.1.8 Boşaltma ve Eğimler

• Sistemin tamamı boşaltılabilir olmalıdır.

• Eğer boşaltma kontrol vanasından yapılamıyorsa, ek boşaltma vanası eklenmelidir.

• Kuru ve ön etkili sistemlerde:

  • Erişim kolu boruları: min. %0,4 eğim

  • Dağıtım boruları: min. %0,2 eğim

• Erişim kolu boruları, dağıtım borusunun üstüne ya da yanına bağlanmalıdır.

---

🔹 17.1.9 Bakır Boru Kullanımı

• Bakır borular, sadece çelik borunun çıkışındaki bölümlerde (TY, ST1, ST2, ST3) kullanılabilir.

• Bağlantı türleri:

  • EN 1254’e uygun mekanik bağlantı

  • Gümüş lehim (ISO 3677)

• Gümüş lehim, yalnızca eğitimli personel tarafından yapılmalıdır.

• Çelik-bakır geçişleri, paslanmaz çelik somunlu flanş ile yapılmalıdır.

• Borular montaj yerinde bükülmemeli, galvanik korozyona karşı önlem alınmalıdır.

---

📌 Sonuç:

Bu bölüm, sprinkler sistemi borularının:

• Malzeme seçimi

• Montaj yöntemi

• Koruma önlemleri

• Boşaltma ve bakım detayları konusunda net sınırlamalar ve uygulama kuralları getirir.

✅ 19. Hizmete Alma, Kabul Deneyleri ve Periyodik Muayene – Teknik Özet

---

🔧 19.1 Boru Sistemi Testleri

🟦 19.1.1.1 Kuru Boru Sistemleri (Pnömatik Deneme)

• Deneme süresi: En az 24 saat

• Başlangıç basıncı: En az 2,5 bar

• Kabul şartı:

  • 24 saat içinde 0,15 bar’dan fazla basınç kaybı varsa, sistem sızdırıyor demektir → onarım yapılmalı, test tekrar edilmelidir.

📌 Not: Eğer çevre şartları hidrostatik teste elverişli değilse, uygun hava koşullarında hidrostatik test yapılmalıdır.

---

🟦 19.1.1.2 Tüm Boru Sistemi (Hidrostatik Deneme)

• Test basıncı:

  • Sistemin maruz kalacağı maksimum basıncın 1,5 katı veya

  • En az 15 bar

  • (İkisinden hangisi yüksekse, o uygulanır)

• Süre: En az 2 saat

• Amaç: Patlama, kaçak, kalıcı deformasyon gibi sorunlar varsa tespit edilmeli → arıza giderilip tekrar test edilmelidir.

📌 Uyarı: Sistem bileşenleri, üreticinin belirttiği maksimum basınç değerini geçmemelidir.

---

⚙️ 19.1.2 Cihazların Deneyi

• Tüm cihazlar (vana, alarm, dedektör, vb.):

  • İlk devreye alma anında bir kez test edilmeli

  • Ayrıca Madde 20.2.2 (haftalık testler) ve Madde 20.3.2 (3 aylık testler) doğrultusunda periyodik olarak test edilmeli

• Herhangi bir arıza varsa, hemen giderilmeli ve sistem tekrar denenmelidir.

---

💧 19.1.3 Su Beslemeleri (Pompa Testleri)

• Su beslemesi (şebeke, tank, pompa):

  • Madde 8.6’ya göre deneye tabi tutulmalı

  • Dizel motorlu pompalar, Madde 20.2.2.5’teki özel yönteme göre test edilmelidir.

---

🧪 Örnek Senaryo:

Bir kuru sistemin pnömatik testi yapılacak. 2,5 bar hava basıldı. 24 saatte basınç 2,1 bara düştü (0,4 bar kayıp).

❌ Test başarısız. → Kaçak aranır, sistem onarılır ve test tekrarlanır.

📦 Depolanan Mamuller ve Tehlike Sınıfları – Özet (Çizelgeler C.1 – C.3)

---

🟩 Sınıf I – Düşük Yangın Yükü Olan Mamuller

Genellikle yoğunluğu düşük, doğal malzeme içeren, yanması yavaş veya zor tutuşan ürünlerdir.

Örnekler:

• Kitaplar, seramikler, bira (ahşap sandıkta), lifler

• Kömür (mangal kömürü hariç)

• Şeker, cam eşya, gıda maddeleri, tahıl

• İp, doğal lifler

• Süt tozu (kağıt torbalarda)

• Yatak (tek parça, yanıcı sıvı içermez)

• Elbise (yün), tekstillerin bazı türleri

---

🟨 Sınıf II – Orta Düzey Yangın Yükü

Yanabilir paketleme, kıvılcımda tutuşabilir yapı veya birleşik ürünler içerir. Depolama tipi (rulo/yatay/dikey) önemlidir.

Örnekler:

• Mukavva, oluklu ve rulo formdaki ambalajlar

• Selüloz, elektrikli aletler, konfeksiyon ürünleri

• Cam elyafı, pamuk balyası, halı, musamba

• Ahşap, ahşap levha, sunta, mdf

• Un, kıyafet, keten, pamuklu ürünler

• Kâğıt (kütlesi ≤ 5 kg/100 m² olanlar)

• Elbise (sentetik – düz olarak)

📝 Not: Depolama şekline göre sınıf III veya IV’e çıkabilir.

---

🟥 Sınıf III – Yüksek Yangın Yükü

Yanıcı katkılar, yoğun depolama, polimer içerikler, plastik ambalajlar bulunur. Yangın büyüme hızı yüksektir.

Örnekler:

• Mum, bezler (katran emdirilmiş), karbon siyahı

• Elbise (sentetik – dikey veya raflı)

• Mukavva (oluklu, dikey)

• Kâğıt (kütlesi > 5 kg/100 m²), gazeteler

• Elyaflar, halı arkası süngerli, çatı keçesi (yatay)

• Elektrik kabloları, boya (su bazlı değilse)

• Kereste (biçilmiş, havalandırılmış)

---

🔥 Sınıf IV – Çok Yüksek Yangın Yükü

Balyalanmış, yüksek yoğunluklu, yüksek ısı açığa çıkaran ürünler, polimerik ve hızlı yanan bileşikler.

Örnekler:

• Balya hâlinde pamuk, ahşap yün, ambalaj atığı

• Ahşap kaplama tabakaları

• Kâğıt (kütlesi > 25 kg/100 m², dikey rulo)

• Halatlar, tekstil ruloları

• Reçineler, boyalı cam elyafı

• Ahşap hamuru (balyalı)

• Cam elyaf (dikey)

• Çatı keçesi (dikey)

---

🧾 Notlar ve Uygulama Tavsiyeleri:

• Depolama şekli çok kritik: Yatay mı, dikey mi, balyalı mı?

• Raf sisteminde depolama varsa, mutlaka çıtalı raf sprinkler grubu gerekebilir.

• Etki alanı büyütülebilir durumlar varsa, NFPA/EN’e göre özel hesaplama yapılmalı.

• Sınıf IV ve bazı III ürünler için özel sprinkler tipi (örn. ESFR) gerekebilir.

 

🧯 25 Yıl Sonrası Sprinkler Sistemi Periyodik Muayene – Teknik Özet

---

✅ 1. Genel Kapsam

• Sprinkler sistemi ve boru tesisatı, 25 yılın sonunda kapsamlı şekilde muayene edilmelidir.

• Amaç: Sistem ömrünün dolmasıyla oluşabilecek paslanma, tıkanma, işlev kaybı ve performans düşüklüğünü tespit etmektir.

---

🧪 2. Boru Sistemi Deneyi ve Muayenesi

• Sistem tamamen boşaltılır.

• Ardından hidrostatik test yapılır:

  Test basıncı = Sistemin maksimum statik basıncı veya 12 bar → Hangisi yüksekse o uygulanır.

• Borular içten ve dıştan gözle muayene edilmelidir.

• Örnekleme Şartları:

  • Her boru çapında, en az 2 adet, 1 metre uzunluğunda kesit incelenmelidir.

  • 100 sprinklerde bir, erişim kolu borusu kontrol edilmelidir.

---

🏢 3. Bina Bazlı Kontrol ve Kapsam

• Her binada en az 1 sprinkler hattı test edilmelidir.

• Eğer bina çok sayıda kontrol vana setine sahipse → %10’u test edilir.

• ❗ Kuru boru sistemlerinde bu oran azaltılamaz → Her sistem test edilmelidir.

---

🔍 4. Sprinkler Gruplarının Fiziksel İncelemesi

• Sistemdeki bazı sprinklerler sökülerek fiziksel ve teknik olarak test edilmelidir.

• Numune sayısı, Çizelge K.1’e göre belirlenir:

Toplam Sprinkler Sayısı	Muayene Edilecek Sayı
≤ 5.000	20 adet
≤ 10.000	40 adet
≤ 20.000	60 adet
≤ 30.000	80 adet
≤ 40.000	100 adet

---

📋 5. Sprinklerlerde Kontrol Edilecek Özellikler

Her numune sprinkler şu açılardan değerlendirilmelidir:

• a) Çalışma durumu

• b) Nominal çalışma sıcaklığı

• c) K-faktörü değişimi (debi karakteristiği)

• d) Püskürtme açıklığında tıkanıklık olup olmadığı

• e) Fiziksel yerleşme, eğilme, pas vs.

• f) Isıl hassasiyet (tepki süresi)

---

🧯 6. Gerekli Görülürse:

• Sorun tespit edilen sprinklerler değiştirilmeli, sistem tekrar test edilmelidir.

• Korozyon, tıkanıklık veya k-faktörü sapması varsa → Tüm gruplar yenilenebilir.