Sığınak Nedir ?,Hangi Binalarda Yapılması Şarttır ?. Sığınak Debi İhtiyacı Nasıl Hesaplanır ? Hava Kanal Projesi Nasıl Tasarlanır ?

 


Sığınak : Savaş sırasından bomba radyoaktif zehirli gazlara karşı korunmak amacı ile özel havalandırma  sistemleri ile yer altına kurulmuş korunma yerleridir.



Kullanım Amacına Göre Sığınak Çeşitleri 
Sığınaklar kullanma amaçlarına göre ikiye ayrılırlar:

• Basınç Sığınakları: Nükleer silahların ani (ışık, ısı, basınç ve ilk radyasyon) ve kalıntı (radyoaktif serpinti) etkileriyle konvansiyonel silahların tesirlerine, kimyasal ve biyolojik harp maddelerine karşı korunmak amacıyla Devlet tarafından inşa edilen sığınaklardır.
• Serpinti sığınakları: Radyoaktif serpinti etkilerine karşı korunmak amacıyla inşa edilen sığınaklardır. Bu sığınaklar; kimyasal ve biyolojik harp maddelerine, nükleer silahların zayıflamış basınç ve ısı tesirlerine ve konvansiyonel silahların parça tesirlerine karşı da korunmayı sağlar.  

Sığınaklar hangi binalarda gerekir : 

 Yönetmeliğe Göre :

Serpinti sığınaklarının yapılacakları yer, tesis ve yapılar (Değişik başlık:RG-29/9/2010-27714)

Madde 7 – (Değişik:RG-31/12/2010-27802)

Serpinti sığınakları, bu maddede belirlenen istisnalar dışında her türlü tesis ve binalarda yapılır.

Onaylı yapı ruhsatı eki mimari projesinde;

a) 12 ve daha az bağımsız bölümü olan sadece konut kullanımlı yapılarda,

b) Emsal hesabına konu alanı 1500 m² den az konut dışı kullanımlı yapılarda,

c) Konut kullanımlı bağımsız bölüm sayısı 12 ve daha az olup, binanın tamamının emsal hesabına konu alanı 1500 m² den az olan konutla birlikte aynı zamanda konut dışı kullanımlı yapılarda,

ç) Toplam yatak sayısı 50 ve daha az olan yurt, koğuş, misafirhane, yatakhane, bakımevi, otel, pansiyon, yataklı sağlık tesisleri gibi kalıcı veya geçici konaklama yapılan tesislerde,

d) Emsal hesabına konu alanı 3000 m² den az olan her türlü imalat ve sanayi tesisleri, besihane, tavuk çiftliği, sera ve benzeri olarak belirlenen ve başkaca bir kullanım içermeyen yapılarda,

e) Ceza infaz kurumları, tutukevleri gibi yoğun güvenlik gerektiren ve önlem alınan yapılarda,

f) Tamamı 8 inci maddede belirlenen ölçü ve standartlarda yapılmış olan ve 5 inci maddenin (a) bendinde sayılan tehlikelere karşı korunaklı olarak inşa edilen yapılarda,

g) Otopark yapılarında, stadyum ve benzeri açık ve kapalı spor tesislerinde, ibadet yapılarında, düğün, nikâh, sinema ve tiyatro salonlarında, açık ve kapalı pazar yerlerinde, depo, antrepo, akaryakıt ve LPG istasyonlarında, sığınak yapma zorunluluğu aranmaz.

Bir imar parselinde aynı veya farklı kullanım kararına haiz birden fazla bina bulunması durumunda, sığınak hesabı her bina için ayrı ayrı yapılır. Bu maddeye göre sığınak gerektirdiği tespit olunan her yapı için ayrı ayrı sığınak yeri ayrılabileceği gibi, sığınak gerektirdiği tespit olunan yapıların toplam ihtiyacını karşılayacak büyüklükten az olmamak kaydıyla parselde ortak bir veya birden fazla sığınak yapılabilir.

Uygulama imar planı kararı ile toplu yapı kapsamına alınan ve ortak kat mülkiyeti kurulan birbirine bitişik parsellerde, sığınak gerektiren yapıların toplam ihtiyacını karşılayacak büyüklükte tek bir serpinti sığınağı yapılabilir. Ancak bu yapılarda, her parselde bu Yönetmelik kapsamında sığınak incelemesi yapılıp sığınak yeri tespit ve tahsis olunmadıkça kat mülkiyeti bozulamaz, yeni yapı ruhsatı düzenlenemez.

Emsal hesabına konu alanı 3000 m² ve üzerinde olan tarım, hayvancılık, imalat ve sanayi tesislerinin doğrudan üretimle ilgili yapılarının hangilerinde sığınak yeri aranıp aranmayacağına ilişkin genel kurallar, ilin konumu, bölgenin özelliği ve tesislerin ülke ve bölge açısından stratejik önemi de değerlendirilerek İl İdare Kurullarınca karar altına alınır ve kararın bir örneği uygulanmak üzere ilgili idarelere gönderilir.

Serpinti sığınaklarının özellikleri ve yapılışları (Değişik başlık:RG-29/9/2010-27714)

Madde 8 – (Değişik:RG-31/12/2010-27802)

Özel sığınaklardan olan serpinti sığınaklarının inşasında aşağıdaki hususlara uyulur.

a) Büyüklük: Kişi başına en az net bir metrekarelik sığınak yeri ayrılır. Sığınaklarda yapılacak wc, duş ve mutfak nişi bu alana dâhil değildir.

Kişi adedi her bir bağımsız bölüm için bir odalı konutlarda iki, iki odalı konutlarda üç, üç ve daha fazla odalı konutlarda dört olarak dikkate alınır.  Yurt, koğuş, misafirhane, yatakhane, bakımevi, otel, pansiyon ve yataklı sağlık tesisleri gibi kalıcı veya geçici konaklama amaçlı tesislerde ise onaylı mimari projesinde belirlenen yatak sayısının yüzde yirmi arttırılması sonucu bulunur. Diğer bina ve tesislerde veya konut ve kalıcı veya geçici konaklama içermeyen bağımsız bölüm veya mekânlarda, kişi sayısı emsale konu alanının 20 sayısına bölünmesi sonucu çıkan sayıdır. Farklı kullanımların bir arada olduğu yapılarda her farklı kullanımlı bağımsız bölüm veya mekânın sığınak hesabı ayrı ayrı yapılır. Bağımsız bölümlerin veya mekânların gerektirdiği sığınak alanlarının toplanması sonucu yapının tamamı için gerekli sığınak alanı bulunur.

Eğitim tesislerinde sığınak hesabına konu kişi sayısının hesaplanmasında, emsale konu alanlar içinde olan atölyeler, spor, konferans, gösteri ve sergi salonları dikkate alınmaz.

Besihane, tavuk çiftliği, sera gibi tarım ve hayvancılık tesisleri ile her türlü imalat ve sanayi tesislerinin doğrudan üretim veya fonksiyonla ilgili yapı, bölüm veya ünitelerine ilişkin sığınak hesabı, onaylı yapı ruhsatı eki mimari projesinde belirtilen, bir vardiyada aynı anda çalışacak en fazla personel sayısına göre yapılır.

Sığınak alanı wc, duş ve mutfak nişi hariç net dokuz metrekarenin altında belirlenemez. Serpinti sığınaklarında her yüz kişi için erkek ve kadın olmak üzere ayrı ayrı birer wc ve lavabo yeri ayrılır. Kalan küsuratın elli sayısından fazla olması halinde erkek ve kadın olmak üzere ayrı ayrı birer wc ve lavabo yeri ilave edilir. Küsuratın 50 sayısından az olması halinde herhangi bir ilave yapılmaz.

Kişi sayısının hesaplanmasında yapı ruhsatı eki mimari proje esas alınır. Ancak yatak sayısı onaylı uygulama imar planı ile belirlenen tesislerde kişi sayısı plan kararına göre tespit edilir. Kişi sayısı, sığınağın bina dışına rastlayan duvar ve tavan döşemelerine ilişkin ölçü ve diğer bilgiler dâhil sığınaklara ilişkin hususların, mimari ve mekanik tesisat projelerinde gösterilmesi zorunludur.

Sığınakların iç yüksekliği net 2.40 metreden aşağı olamaz.

b) Sığınağı çevreleyen bina dış duvar kalınlığı: Sığınağın bina dışına rastlayan duvar ve tavan döşeme kalınlıkları en az 60cm. beton, 75cm. tuğla veya taş ya da 90cm. sıkıştırılmış topraktan olmalıdır. Bu malzemeler tek başına kullanılabileceği gibi, radyasyon geçirgenliği bakımından bu ölçülerin birbirlerine oranları dikkate alınarak birlikte de kullanılabilir. Ayrıca bunlardan farklı yapı malzemeleri, ölçüleri radyoaktif serpintiye karşı geçirgenlik ve korunma katsayıları dikkate alınarak hesaplanmak suretiyle, bunlarla birlikte veya tek başına kullanılabilir. Sığınağın tamamen toprağın altında kalan ve dış açık ortam ile arasında en az 60 cm toprak dolgu bulunan dış duvarlarının kalınlığı statik hesaplara göre belirler. Bahçede yapılacak sığınaklarda da aynı uygulama yapılır.

c) Giriş yeri: Sığınağın girişi demir kapılı ve en az bir adet dik açı dönüşlü olmalıdır. Net alanı wc, duş ve mutfak nişi hariç 100 metrekareden büyük sığınaklarda iki çıkışın sağlanması zorunludur.

ç) Havalandırma: Sığınağın çeşidi ne olursa olsun mekanik havalandırma yapılması zorunludur. Koruma zamanlarında dışarıdan alınan hava, tehdit anında takılmak üzere nükleer tip hepa filtre, kum havuzu gibi filtreleme sisteminden geçirilerek sığınak içerisine verilir. Barış zamanlarında ise dışarıdan alınan hava sadece G4 tipi kaba filtreden geçirilerek sığınak içerisine verilir.

Sığınak havalandırması için aşağıdaki tabloda verilen koruma zamanlarında, bir kişi için gerekli olan hava debileri alınır. Aşağıdaki kapasite değerleri minimum değerler olup, hava kalitesini arttırıcı her türlü ilave önlem tasarımda kullanılabilir.

Sığınak Kapasitesi	Koruma Havalandırması (1 saatte kişi başına düşen hava miktarı m3 /saat)	Yüksek Yangın Tehlikesi	Düşük ve Orta Yangın Tehlikesi
0-50 kişiye kadar	1.8 m3/saat	Kum filtre, G4 toz filtre, aktif karbon filtre	G4 toz filtre, radyoaktif filtre ve aktif karbon filtre
51-150 kişiye kadar	3  m3/saat	Kum filtre, G4 toz filtre, aktif karbon filtre	G4 toz filtre, radyoaktif filtre ve aktif karbon filtre
150 kişiden fazla	4.5 m3/saat	Kum filtre, G4 toz filtre, aktif karbon filtre	G4 toz filtre, radyoaktif filtre ve aktif karbon filtre

 Tablo 1 :  Kişi başı taze hava ihityacı

Kanal tasarımı, menfez sayısı ve yerleşimi mekanik tesisat proje müellifi tarafından düzenlenir. Bu düzenleme TS 3419 “Havalandırma ve İklimlendirme Tesisleri-Projelendirme Kuralları” ve TS 3420 “Havalandırma ve İklimlendirme Tesislerini Yerleştirme Kuralları” standartları göz önüne alınarak yapılır.

Sığınak havalandırma fanının enerji ihtiyacı fan elektrik motoruna uygun kapasitede bir jeneratör ile karşılanmalı, jeneratör için sığınak alanı dışında bir alan makine dairesi olarak tasarlanmalıdır. Jeneratör egzozu doğrudan dışarıya verilmelidir. Jeneratörün devre dışı kaldığı durumlarda ise, enerji ihtiyacı fana bağlı insan gücü ile çalışan çevirmeli kol yardımı ile karşılanmalıdır.

d) Hijyen tedbirleri: Sığınak biriken çöplerin ve diğer atıkların kolayca uzaklaştırılmasını sağlayıcı özellikte tasarlanmalı, helâ taşı yerine klozet kullanılmalı ve mümkünse radyoaktif sızıntıya karşı ilave tedbirler de alınarak atık su gideri kanalizasyona bağlanmalıdır. Sığınaklarda atık su giderinin doğrudan kanalizasyona bağlandığı durumlarda geri tepmeyi engellemek üzere geri tepme ventili uygulaması yapılmalıdır.

e) Standartlar: Serpinti sığınaklarında, bu Yönetmelikte yer alan ölçülerden daha az olmamak koşuluyla özürlülere ilişkin standartlar da dâhil olmak üzere Türk Standartları Enstitüsünce hazırlanan tüm standartlara ve diğer mevzuata uyulur.

Havalandırmada Yapılması Gerekenler :

• Sığınağın türü ne olursa olsun havalandırma yapılmak zorundadır
• 100 ² geçen sığınıklara duman tahliye yapılması şarttır.
• Sığınağın bulunduğu bölgede yangın tehlikesi yüksek ise önce mutlaka kum havuzu sistemi kullanılmalıdır. (60 m³/h hava için1 m³ kum gerekmektedir ) Kum yüksekliği 2.00 m. olduğunda kum filtrenin basınç kaybı 200 Pa olarak, kum yüksekliği 1.00 m. olduğunda kum filtrenin basınç kaybı 100 Pa olarak alınarak tasarım yapılmalıdır.Sığınakta kum filtresi kullanımı tercih edildiğinde, kullanılacak kum, emiĢ ızgarasını 5 cm. örtecek Ģekilde 2-5 mm. tane iriliğinde olmalı ve bunun üzerine 0.4-0.8 mm. tane büyüklüğünde kuvartz kum kullanılmalıdır.Kum filtresi üzerinden geçen dıĢ havanın bağıl nemi içeriye oranla daha yüksek olduğundan, havuz içinde yoğuĢma meydana gelir ve yoğuĢan su kum havuzunun dip kısmında mutlaka bir drenaj tertibatı ile dıĢarı atılması gerekir. Bunun için DN 25 çapında bir PVC boru ile suyun dıĢarı atılması sağlanmalıdır.
• Sığınaklardan dışarı yapılacak pis su bağlantılarında direk olarak kanalizasyon bağlantısı yapıldığı durumda geri tepmeyi engellemek üzere geri tepme ventili uygulaması yapılmalıdır.
• Sığınak havalandırma fanının enerji ihtiyacı fan elektrik motoruna uygun kapasitede bir jeneratör ile karşılanmalı.
• Jeneratörün devre dışı kaldığı durumlarda ise, enerji ihtiyacı fana bağlı insan gücü ile çalışan çevirmeli kol yardımı ile karşılanmalıdır. 
• Serpinti sığınaklarında her 100 kişi için erkek ve kadın olmak üzere ayrı ayrı birer wcve lavabo yeri ayrılır. Küsuratlar 100 sayısına tamamlanır. 
• Sığınak içerisinde yeterli düzeyde hava değiĢimi sağlanabilmeli, ortamdaki CO2 %2’den fazla ve oksijen seviyesi %19’dan az olmamalıdır
• Bedensel bir faaliyeti olmaksızın yetiĢkin bir insanın teneffüs ettiği hava yaklaĢık 0.5 m3/h (maksimum 8-9 m3/h), teneffüs edilmiĢ hava ise 35 °C ve %95’lik neme sahip olmakta ve ortalama olarak %17 O2 , %4 CO2 ve %79 N içermektedir.
• Radyasyon, biyolojik ve kimyasal tozların ve parçaların sığınak içerisine sızmasını önlemek için iç ortamda dıĢ ortama göre 50 Pa değerinde pozitif basınç yaratılmalıdır.
• Sığınak havası ısıtılmamalı, soğutulmamalı ve nemlendirilmemelidir.
• Havalandırmada taze hava girişi ile egzost ve duman tahliyesi çıkışlarının birbirini by-pass etmemesi için aralarında en az 3.00 m. mesafe olmalıdır.
• Kanallardaki hava hızları üfleme ve egzost kanallarında 3 - 6 m/s, duman tahliye kanalında 5 -12 m/s alınabilir.
  Buraya Kadar Genel Bilgi Verildi.

Örnek Proje :  Şekil 1 de ölçüleri verilen 100 m² sığınağın havalandırmasını yapınız . Bina yangın sınıfı orta tehlike 2

Şekil 1 : 100 m² Örnek Sığınak 

Çözüm : 100 m² sığınak ta 1 m² 1 insan düşer  toplam 100 kişi vardır bu sığınakta.

Tablo 1 den kişi başı 3 m­­ ­³ /h hava ihtiyacı olduğundan .

100 x 3 = 300  m­­ ­³ /h taze hava ihtiyacı vardır.

wc lerden kötü koku dolayısı ile egzost yapılcaktır wc lerin  kötü kokuyu almak için egzost hava miktarı

En x Boy x Yükseklik x Hava Değişim Katsayısı (10 değişimdir )

3 x 3 x  10 =  90   m­­ ­³ /h  ( her bir wc için )  Toplam Egzost : 270 m­­ ­³ /h  

Not : Radyasyon, biyolojik ve kimyasal tozların ve parçaların sığınak içerisine sızmasını önlemek için iç ortamda dış ortama göre 50 Pa değerinde pozitif basınç yaratılmalıdır.

Basma Havasının Emiş Havasından 50 pascal fazla debi göndermesi gerekir.

Burada 2 adet kapı vardır kapıların kaçak hava alanı 
Sığınak Kapıları sızdırmaz contalı olacaktır. Sızdırmaz contaların 1,5 mm hava açıklığı olduğunu kabul edelim  kapı cevresi x 0,0015 = 6 x 0,0015 = 0,009 m²
2 adet kapı için :  0,018 m² hava kaçak alanı vardır.

Q Kapı (50 Pa) = 0,83 x AE x P^1/2   =>  0,83 x0,018 x 50^1/2 => 0,1057 m­­³/s

50 pascal pozitif basınçta kapılardan Yaklaşık 380 m­­ ­³ /h hava kaçmaktadır.

Bu duruma Göre pozitif basıncın 50 pascal olabilmesi için ;

Normalde ortama verilen havanın Egzost Havasından 380 m­­ ­³ /h fazla olması gerekir.

Ortama üfleme havası =  270 + 380 = 650 m­­ ­³ /h


Sığınak 100 m² geçtiği için Duman Tahliye Yapılması gerekiryor.

Duman tahliye debi ihtiyacı .

En x Boy x Yükseklik x hava değişim katsayısı (10 değişim alaınır )

100x3x10 = 3000 m­­ ­³ /h



Menfez seçimi 

Wc Menfez Seçimi

Egzost Havası İçin 90 m­³/h taşıayabilecek 3 adet menfez seçilecektir.
Piyasada genelde wc ve banyolarda gemici  anemostadı kullanılmaktadır.Ventsan Gemici Anemostda Katalogundan 

Ø160 Çapında  gemici anemostadı seçildi 90 m3/h basınç kaybı 25 pascal. Şekil 2 den bakınız.    Genel gemici anemostadlarının ebi ve basınç kayıplarına firmanın katolaglarından bakınız.

Şekil 2 : Gemici Anemostadı

Taze hava dağıtıcı menfez seçimini yapalım ;

650 /3 = 217 m3/h  3 adet menfez seçelim.

Ventsan çift sıra Dağıtıcı Menfez Katalogundan 

 
 En Yakın Değer Olan ölçü 25 x 15 cm ölçüsünde 3,7  mt atış hızlı basınç kaybı : 8,8 pascal seçilmiştir. 

 Şekil 3: Çift sıra kanatlı dağıtıcı menfez

Duman Tahliye toplayıcı menfez seçimini yapalım ;

3000 / 3 = 1000  3 adet menfez seçilmiştir.


Ventsan tek sıra Dağıtıcı Menfez Katalogundan 

En Yakın Değer Olan ölçü 50 x 30 cm ölçüsünde 6,6  mt emiş hızlı basınç kaybı : 34 pascal olarak seçilmiştir. 

 Şekil 4: Tek sıra kanatlı toplayıcı menfez

En Yakın Değer Olan ölçü 25 x 15 cm ölçüsünde 3,7  mt atış hızlı basınç kaybı : 8,8 pascal seçilmiştir.

Bu verilere göre Tasarım Yerleşimi Yapalım

Şekil 5 de emiş ve atış panjurları arasında minumum 5 mt olacak şekilde yerleşim yapılmıştır. Alan dar ise 3 metre mesafeye düşürüebilir . çok dar ise mimar ile görüşülüp çözüm üretilmeli daha aşağı olması baypas yaparak sistemin olumsuz çalışmasını sağlayacaktır.

Şekil 5 :  Sığınak Tasarımı Yerleşim Şeması

Bu aşamadan sonra Kanal ölçülerini ve Bu seçilen kanal ölçülerine  bağlı basınç kayıplarını bulacağız + panjur ölçüsü seçeceğiz.

Kural : Kanallardaki hava hızları üfleme ve egzost kanallarında 3 - 6 m/s, duman tahliye kanalında 5 -12 m/s alınabilir.

Bu kurala uyduğumuz sürece istediğimiz kanal çapını seçebiliriz . kanal hızı düzenli gitmeli en fazla 2 kere hız düşüp yükseltebiliriz .

 Not:  Bu noktadan itibaren çözümlerime excel hesap formu yardımıyla devam edeceğim bu excelde kullanılan detay formülleri aşağıdaki adreste anlatmıştık.

https://www.kutmankaplan.net/2019/03/havalandrma-debi-basnc-hesaplarnda.html

1. HESAP WC EGZOST FAN GÜÇ, KANAL  VE PAJNUR SEÇİMİ SEÇİMİ

Sonuna kadar  Kanal = 12 X 12 cm      Hız < 6 m/s  uygundur.

Panjur 3,13 m/s hız ile  = 20 x 20 cm seçildi

SONUÇLAR :

Fan Debisi : 270 m­­­³/h

Cihaz Dışı Statik Basınç Kaybı : 140 pascal

Şekil 6 : Yuvarlak Kanal Tipi Wc Aspiratörü

2. HESAP SIĞINAK VANTİLATÖRÜ GÜÇ, KANAL  VE PAJNUR SEÇİMİ SEÇİMİ

Sonuna kadar  Kanal = 20 X 20 cm      Hız < 6 m/s  uygundur.

Panjur 3,34 m/s hız ile  = 30 x 30 cm seçildi

             

SONUÇLAR :

Fan Debisi : 650 m­­­³/h

Cihaz Dışı Statik Basınç Kaybı : 140 pascal

Filtreler : G4 toz filtre , Radyoaktif  Filtre ,Karbon Filtre

G4 toz filtre : Kapa tozları filtreler

Radyoaktif Filtre : Radyasyonun İçeri Gerilmesini Filtreler

Karbon Filtre Zehirleyici gaz ve kokuları giderir

Şekil 7 :  Sığınak Vantilatör Tipleri

3. DUMAN TAHLİYE ASPİRATÖRÜ GÜÇ, KANAL  VE PAJNUR SEÇİMİ SEÇİMİ

Sonuna kadar  Kanal = 30 X 30 cm      Hız < 12 m/s  uygundur.

Panjur 4,63 m/s hız ile  = 60 x 50 cm seçildi

SONUÇLAR :

Fan Debisi : 3000 m­­­³/h

Cihaz Dışı Statik Basınç Kaybı : 320 pascal

Şekil 8 : Duman Tahliye Fanı

Bu web sitesini paylaşarak bu emeklere en güzel teşekkürü yapmış olursun .

Güncellemeleri Takip Etmek İçin ;

Youtubede   : Kutman KAPLAN

Facebookta : Mekanik Hesaplar